Conference summary: Exercising the right to self-determination and the right to decide in 21st century democracy

In regards to the 70th year anniversary for Tjóðveldi, the Faroese Republican Party, the party hosted a conference on the Faroe Islands on the subject of exercising the right to self-determination and the right to decide in the 21st century democracy on 12. October 2018.

The principle of self-determination and the right to decide was introduced by the United Nations International Covenant on Civil and Political Rights and the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, which state that: “All peoples have the right to self-determination. By virtue of this right can freely determine their political status and can freely pursuit the economic, social and cultural development.” This principle has been referred to in questions regarding independence in nations and societies that do not have sovereignty, including the Faroe Islands. In this regard, Tjóðveldi invited speakers from countries all over the world where the principle is relevant in their ongoing struggle for independence.

Magni Arge, Faroese member of the Danish Parliament, began the conference by welcoming the speakers and the audience. The speakers on the conference were Høgni Hoydal from the Faroe Islands, Kenneth Gibson from Scotland, Daniel Goa from New Caledonia, and Carles Puigdemont from Catalonia.

 

Magni Arge, Faroese Member of the Danish Parliament for the Republican Party, Tjóðveldi

Magni Arge started out by welcoming the speakers and the audience with a short introduction on the principle of the right to national self-determination.

Arge defined the concept as the right for nations to decide if and how they want to organize as sovereign states, make agreements with other states or in other ways collaborate with other sovereign states.

Arge went on to walk the audience though the history of the concept of the right to self-determination and points out that the concept especially after the Second World War had been a symbol of fundamental democratic and human rights.

“Unfortunately in the 21st Century it seems that the tendency is shifting towards a culture where the established sovereign states do not care to recognize other nations right to self-determination and to organize themselves as sovereign states. This is clear in Europe and the European Union.”

Arge referred to a conference in Bruxelles, where the spokesperson for minorities and nations that have not been recognized stated, that the established sovereign states interpret international treaties on national self-determination narrow and to their own advantages and interests. 

“This has been the case in Catalonia. The Catalan trusted that Europe would object when Spain treated and imprisoned democratically elected Catalan politicians, but there was not one word from the European Union regarding the matter. In Denmark the Minister of Foreign Affairs repeats over and over that this is an internal Spanish affair and therefore they don’t have an opinion on the matter.”

Arge pointed out the necessity of respecting democratic values and human rights and to work to maintain them at all times.  

“Before we know it the Faroe Islands could be in the same situation as Catalonia after a referendum to secede from Denmark where the States across Europe would turn their backs with the argument that “it is an internal Danish matter”.”

 

Høgni Hoydal, Member of the Faroese Parliament, Minister of Fisheries and leader of the Republican Party, Tjóðveldi

Høgni Hoydal shared with us some thought about the Faroese case of self-determination throughout history and the importance of national self-determination in the 12st century.

Hoydal explained, that the national movement was initiated first and formally on the cultural basis that we would have our own language but also a question of building a modern Faroese nation in Faroese with Faroese culture and political institutions.

Hoydal pointed out that a very important historic event was after the Second World War where during the German occupation of Denmark, the Faroe Island had practically been independent, which resulted in a referendum of independence in 1946.

”This was a very special referendum where you should either choose to accept a Danish offer to be some kind of Home Rule or full independence. Most people thought that this would scare people into voting the first, the integration of Denmark. […] There was a small majority pro-independence. I think that was very crucial for the future of the Faroe Islands. With this, we maintained the right to self-determination. If we had voted in favour of the Danish offer, we would have integrated into the Danish state.”

 “In my opinion, the power of self-determination is huge. Not only in the Faroe Islands, but also for all parts of the world. In my opinion, the process towards self-determination and independence has been the basis of modernisation and development on the Faroe Islands both cultural, socially, economically and political. I also believe it has been the basis for responsibility, democracy and slowly to build our international relations.”

Hoydal continued to talk about the development of the Faroese independence-process in the 21st Century, first by talking about the independence negotiations, which did not result in independence but laid groundwork for the time to come.

“In my opinion, the way forward is for the Faroese people to apply a Faroese constitution where we state the right to self-determination and the right of the citizens and stating the process of establishing the Faroese state by referendum. […] Then the Faroese people can decide to have a referendum on full independence when we have first applied the Faroese constitution.”

Hoydal stated that we should focus on the importance of that the principle of self-determination and the development of our nation in the 21st century is all about democracy, and that we have to address and go against the narrative of secession, instability, and isolation from the old nation states when we debate independence.

“We have to focus on that the democracy and responsibility in the globalized world is the foundation of all the debates and decisions on this matter. […] I firmly believe that when we go forward with self-determination in the 21st century, it will be the basis for peace, prosperity and international development.”

Hoydal concluded by stating, that “We should reverse the narrative and not always be in a defence position where we explain why we want to be independent to instead ask: “Why not? Why shouldn’t we be independent if we are able to do this take part of the world and responsibility?”

 

Kenneth Gibson, Member of the Scottish Parliament for SNP

Kenneth Gibson is member of the Scottish Parliament for the Scottish National Party. Gibson was sharing some thoughts with us regarding the question if Scotland is heading for a new independence referendum and what Brexit means for Scotland.

Gibson explained that the arguments, which the results of the Scottish independence referendum rested on, were no longer reliable because one main point of the unionists had been that Scotland, if independent, would be forced to leave the European Union and it would result in businesses leaving Scotland and thus fewer working places, which ultimately would hit the economy hard. After Brexit, this might now be the reality.

“ [...]the exact opposite of what the Scottish voters were promised from the government in 2014 where they were told that unless they voted no, Scotland would be thrown out of the European Union during an independence referendum. Of course, we in Scotland didn’t vote [...] for the referendum leaving the European Union, and we didn’t vote for Brexit. In that referendum 62% of Scottish voters determined to stay within the European Union and we certainly did not vote to crash out of the European Union with no deal.”

Gibson told us that a delta pole survey in October 2018 found that Brexit would tip the public opinion in Scotland towards independence, with 47% of the Scottish voters in favour of independence, 43% against and 10% undecided.

When asked about what happens if Scotland votes independency from UK and whether Scotland, if independent, would join the European Union, Gibson explained that first it would be necessary to decide on the circumstances.

“The economical short would be initial, but after that perhaps we could thrive outside of the European Union. Independence is not a medical cure. […] it is about the policies to take forward but at the end of the day, any decision that you make yourself is got to be better than someone else making it.”

At the end, Gibson told us the national party’s vision: “We do not want to separate, we want to participate. We want Scotland to be part of the world’s institutions. We want to work with people, share things. We are not talking about isolation. We are talking about partnership, but a partnership where we take the main decisions that affect our own people.”

 

Daniel Goa, leader of FLNKS, the New Caledonian independence party

Daniel Kiloe presented the statement on behalf of Goa and FLNKS. Kiloe shared his thoughts regarding what role the UN and France have played in the implementation of the Noumea Accord, and what the hope is regarding the referendum on independence, which was set to be on 4. November 2018.

Kiloe explained that the UN’s framework on the subject of self-determination is clear, and that “All peoples have the right to self-determination and by virtue of this right can freely determine their political status and can freely pursuit the economic, social and cultural development.”

Kiloe pointed out that New Caledonia had been subject to colonization for a long time. After the Second World War, the UN started the decolonization process and this lead to a new political status and dynamics for colonial people to participate in the world and to put the people in the position of progress.

“The winds of freedom that blew across Melanesia in the pacific in the 1970’s and 1980’s following the independence of most of countries in Melanesia gave a new impetus to New Caledonians struggle. It was in this context that the struggle of influence began with France to get the kanaki people to admit and to exercise the right to self-determination.”

Kiloe explainted that the Noumea accord from 1998 is an agreement signed between kanaki movement and administration of France that sets out the process of decolonization of New Caledonia. This agreement sets the kanaki on the centre of the system and irreversible transfer of competences until obtaining full sovereignty.

"We are now coming to the end of this modern and innovating process of decolonization with the referendum that will be held on 4. November 2018. The population will answer to the question on the referendum: Do you want New Caledonia to obtain full sovereignty and become independent?”

 

Carles Puigdemont, former president of Catalonia

Carles Puigdemont shared his thoughts regarding the events following the referendum in Catalonia on the 1. October 2017 and the jailing of Catalan politicians and what impact this has had in Catalonia.

“The self-determination referendum on 1. October 2017 and the subsequent political declaration voted by the Government of Catalonia on 27. October, were the combination of the first phase of the so-called Catalan process. The Catalan voted to become a sovereign state, but the democratic implementation of the new republic was prevented by the force and physical violence of the Spanish state.”

According to Puigdemont the Catalan independence movement has been demonstrating massively but always in a peaceful way for seven year and with millions of people.

Puigdemont continued by stating that there are high stakes in the political conflict between Catalonia and the Spanish State, which the Catalan society wants to solve respecting two principles: “First there must be political dialog on how Catalonia can exercise the sovereignty, and secondly the declaration must be agreed by the Catalan people through a referendum.”

 “I insist that the only way to peacefully solve this conflict is dialog, to start with no red lines and a climate of respect for both sides. I would like to see the Spanish Prime Minister Pedro Sanchez doing to same thing. It is sad to see how he continues to reject to talk about the right to self-determination of Catalonia.  I do not know if he realizes that he will not be able for much longer to defend the old order of Spain. Catalan people cannot be tied to a state against their own will in the 21. Century.”

Puigdemont pointed out that instead of dialogue and a democratic solution the leaders of the demonstrations have been imprisoned accused of charges, which can lead to 15-30 years in prison. Some of the leaders have been in preventive prison for a year without verdict. Other pro-independence politicians are in exile all over Europe.

“Organizing a democratic referendum can and should not be labelled as a crime. Treating a vote as an act of war seems to me like a thing that a dictatorship would do, not a consolidated, Western Democracy.”   

Puigdemont pointed out that as long as there is instability and repression in Catalonia it will be difficult for Spain to remain politically stable. His advice to Prime Minister Sanchez is to talk with the Catalan Government about a political solution and about self-determination as soon as possible. The political persecution has caused a real trauma in Catalan society because Catalonia is a modern, technological society that never could have imagined this level of violence exercised in a modern European whose fundamental values are freedom and democracy.

 

According to Puigdemont the small nations are the positive change of Europe that defend their right to self-determination, democracy and the people to decide their own future, and this effort will lead to a better and stronger Europe. “There is not stronger border than the one that has been ratified in the ballot boxes. Spain needs to set aside its obsession with sacred unity and must let Catalonia become an independent and friendly neighbour state.”

“I have friends in prison. I have friends in exile. […] Catalonia is the only country I know in the European Union where so many politicians are ready to pay the price for their ideas and convictions. We need to be proud of it and to keep up our peaceful right of independence and self-determination.”

At the end, Puigdemont expressed “I expect and I wish that there will be a massive mobilization in defence of our rights and in support of our colleagues in jail. […] Always peaceful. Always non-violent. But with a clear goal in our minds and our hearts: Self-determination and – if it is the will of the people - the establishment of the new Catalan republic.

 

HARÐUR ÁGANGUR MÓTI TINGFÓLKI

Spanski ákærin kunngjørdi í gjár ákærurit ímóti níggju fongslaðum katalanskum tingfólkum við kravi um fongsulsrevsingar, sum tilsamans telja meiri enn 200 ár.

Tey verða ákærd fyri uppreistur, hóast tey ongantið hava brúkt harðskap, men einans vanligar demokratiskar mannagongdir.

Fyrr í ár noktaði týski rætturin at lata sponskum myndugleikum Carles Puigdemont til rættarsókn í Spania, tí rætturin staðfesti, at katalanar hava ikki brúkt harðskap.

FORCADELL STENDUR TIL 17 ÁR

Millum tey ákærdu er 63 ára gamla Carme Forcadell. Hon var tingformaður árini frá 2015 til januar 2018. Carme Forcadell er útbúgvin í heimspeki og málfrøði og var frammanundan virkin í stríðnum fyri at vinna katalanskum tungumáli sømdir.

Hon vildi ikki akta boðini úr Madrid um at taka málið um katalanskan sjálvsavgerðarrætt av skrá í katalanska tinginum, tí so gjørdi hon seg inn á grundleggjandi rættindi hjá katalanskum tingfólki at hugsa og siga tað, sum lá teimum á hjarta.

Forcadell varð stevnd til rættarfund í Madrid tann 27. mars í ár. Tað gjørdi hon við góðum treysti, men hon kom onganíð heim aftur til børnini av rættarfundinum. Dómarin gjørdi av at seta hana í fongsul – uttan dóm – saman við brotsmonnum, tí hann metti hana vera vandamikla fyri spanska statin.

Fyribils hevur Carme Forcadell sitið í fongsli í 216 dagar fyri at loyva einum kjaki í katalanska tinginum. Og fær ákæruvaldið viðhald í sínum ákærum, kann hon dømast upp til 17 ára fongsul fyri sín politiska leiklut í eini parlamentariskari viðgerð.
Skal hon sita allan dómin, verður hon 80 ár, áðrenn hon aftur kann uppliva frælsar løtur saman við børnum og familju aftur
.
VITJA FORCADELL OG ROMEVA

Tað er fullkomiliga óhoyrt at fara soleiðis við politiskum mótstøðufólki í Evropa og heilt óskiljandi, at vesturheimurin kollektivt letur eygu og oyru aftur fyri tílík grov brot á grundleggjandi demokratiskar reglur og mannarættindi.

Men soleiðis er støðan nú. Hóast høvuðsevni á Norðurlandaráðsfundinum í Oslo var “Demokrati under pres”, so var svarið frá norðurlendsku tjóðunum tað sama sum frá høvuðsborgini hjá ES í Bruxelles:

“Vit halda, hatta er eitt internt spanskt mál,og vit hava higartil ikki grundgevingar fyri at finnast at tí,” svaraði Anders Samuelsen, tá Jenis av Rana á fundi í Norðurlandaráðnum gjørdi vart við, at fleiri føroyskir politikarar høvdu sitið fongslaðir í áravís, um somu reglur vóru galdandi fyri okkum.

Hóast almenna støðan fyribils er at tiga um hetta málið, so vóru nógv tingfólk og embætisfólk illa við, tí tað ber illa til hjá norðurlondum at føra seg fram sum demokratiska fyrimynd og látast sum onki, tá grundleggjandi demokratisk rættindi verða traðkaði undir fótum í einum europeiskum landi.

Í vikuni fara fleiri tingfólk suður til Katalonia at vitja fongslaðu tingfólkini. Sjálvur fari eg í ferðalag við Pelle Dragsted og Evu Flyvholm at vitja Carme Forcadell og Raul Romeva, sum ákærin eisini vil fongsla í 17 ár.

Við okkum hava tit eisini undirskriftir frá tingfólki úr øllum Norðurlondum, sum mótmæla sponsku handfaringina av politiskum mótstøðufólki.

Fólkaatkvøða um sjálvstøðu í Ný Kaledonia

Um ein góðan mánaða – tann 4. november - verður fólkaatkvøða um sjálvstøðu á Ný Kaledonia. Ný Kaledonia er eitt oyggjaland, sum liggur 900 fjórðingar eystur úr Australia, og har búgva sløk 270.000 fólk.

Ný Kaledonia hevur verið undir fronskum ræði, síðani tað var koloniserað seint í nítjandu øld. Upprunafólkið nevnist melanesar ella kanakkar, men rættiliga stórur partur av fólkinum í Ný Kaledonia í dag eru evropearar – serliga av fronskum uppruna.

Upprunaliga sendu fraklendingar fangar úr Fraklandi til Ný Kaledonia, men seinni tók seg eisini upp nikkel ídnaður har. Stríð tók seg upp millum fronsku niðursetufólkini og melanesar um vald og jørð, sum endaði við at fraklendingar tóku ræðið við vápnamegi og oyggin bleiv ein fronsk koloni.

Fingu sjálvsavgerðarrætt í 1946

Ný Kaledonia var eitt av londunum, ið eftir seinna heimsbardaga var sett á listan hjá ST yvir hjálond, sum fingu rætt at skipa seg sum sjálvstøðug lond.

Tá fólkaatkvøða skuldi haldast fyri tretivu árum síðani í 1988 brast ófriður á. Partarnir vóru ikki samdir um, hvør skuldi hava atkvøðurætt og hvønn leiklut ST skuldi hava í samband við valið. Melanesiska sjálvstýrisrørslan boykottaði valið og undir ófriðinum lótu fleiri fólk lív.

Stríðið endaði, tá ein friðaravtala, nevnd Matignon-avtalan, varð undirskrivað. Í stuttum varð innihaldið, at loysingarrørslan játtaði ikki at krevja fólkaatkvøðu um sjálvstøðu tey næstu 10 árini, og Frakland játtaði at seta ferð á samfelagsmenningina.

Semjan varð send út til fólkaatkvøðu 6. nov 1988 við spurningin um, at ein fólkaatkvøða um loysing skuldi vera í 1998. 80 % av teimum ið atkvøddu, vóru fyri henni (luttøkan á atkvøðuni var 37 %).

Útseta fólkaatkvøðu og fáa heimastýrið í 1998

Í 1998 var avtala gjørd ímillum allar flokkarnir, bæði loysingar- og sambandsflokkarnar og tann franska statin, sum skuldi tryggja Ný Kaledonia meira sjálvræði/sjálvstøðu – tann sokallaða Noumea-avtalan. Avtalan staðfesti eitt nú, at Ný Kaledonia kundi yvirtaka ræðið á ymsum málsøkjum, og at fólkaatkvøða um loysing varð útsett og skuldi vera í seinasta lagi 20 ár eftir, at avtalan varð undirskrivað.

Ný Kaledonia skipaði seg við einum fólkavaldum tingi og eini stjórn, sum umsitur tey staðbundnu politisku økini. Harafturat velja tey tveir limir í franska tingið og ein senator.

Frakland hevur ræðið á rættarskipanini, løgreglu, verjumálum og uttanríkispolitikki, og ríkisveitingin er um 10 milliardir krónur.

Tvær ferðir er fólkaatkvøðan útsett. Fyrru ferð í 10 ár og aðru ferð í 20 ár, men nú skal hon so haldast um ein góðan mánaða. Og partarnir eru samdir um, hvussu hon skal skipast.

Vildu ikki endurtaka rokið í Katalonia

Politiskir leiðarar úr Ný Kaledonia vóru í novembur 2017 og hittu franska forsætisráðharran fyri at leggja rammurnar um fólkaatkvøðuna. Stóra rokið í Katalonia elvdi til, at franska stjórnin legði seg eftir at skipa fólkaatkvøðuna so friðaliga og demokratiska sum gjørligt.

Aftaná 10 tímar langar samráðingar vóru spurningar greiddir, so sum hvør kann atkvøða og hvussu valstøð verða skipaði. Eisini var avgreitt, at eygleiðarar frá ST verða til staðar á valdegnum fyri at tryggja, at alt fer fram á rætta hátt og fronsk løgreglulið verða eisini send til Ný Kaledonia á valdegnum fyri at tryggja frið.

Franski forsetin hevur sagt alment, at hann fer at virða úrslitið av fólkaatkvøðuni, sum eisini er í samljóð við ST samtyktina frá 1946, um rættin til sjálvi at gera av, hvørt londini vilja verða sjálvstøðug ella ikki.

Í Fólkatinginum herfyri endurtók Emmanuel Macron í samrøðu við Magna Arge, fólkatingsmann, at Frakland fór at virða úrslitið av fólkaatkvøðuni, og at Frakland ikki legði seg út í valstríðið har. Hann roknaði kortini við, at meirilutin fór at atkvøða fyri framhaldandi at vera partur av Fraklandi.

Jyllands Posten skrivaði herfyri, at rokið í Katalonia fyri einum ári síðani hevði stóra ávirkan á støðutakanina hjá fraklendingum, tí tey ynsktu ikki eitt nýtt stríð í Ný Kaledonia.

Kanakkar taka undir við sjálvstøðu

Undirtøkan fyri einum sjálvstøðugum Ný Kaldonia er stórst millum upprunafólkini, meðan fólkið við evropiskum uppruna ynskir framhaldandi samband við Fraklandi. Fremsti loysingarflokkurin er Front de Libération Nationale Kanak et Socialiste (FLNKS).

Veljarakanningar, ið vórðu gjørdar í mai mánaða benda á, at helmingurin vil varðveita sambandið við Frakland, meðan fjórðingurin ynskir sjálvstøðu, tó hevur stórur partur ikki tikið støðu enn.

Fellur uppskotið um sjávstøðugt Ný Kaledonia, so verður nýggj fólkaatkvøða aftur í 2020.

Umboð fyri Ný Kaledonsku tjóðskaparrørsluna eru javnan í Evropa og greiða frá um støðuna har. Eitt nú verður ein ráðstevna í Brússel, har Magni Arge, fólkatingsmaður, skal greiða frá um viðurskiftini millum Føroyar og Danmark.

Umboðini hava eisini víst áhuga fyri at koma til Føroyar og greiða frá tilgongdini millum Ný Kaledonia, Frakland og ST.

UM NÝ KALEDONIA

o Íbúgvar: 278.000 (Tøl frá 2016). Av hesum eru: 43% Kanakkar, 37% av evropiskum uppruna og 20% onnur (asiatar, o.s.fr.)

o Land- og havøki 18,576 km2, 1,4 milliónir km2. Føroyar hevur 1.399 km2 landøki og 260.995 km2 havøki. Hetta ger landøki í Ný Kaledonia 13 ferðir størri enn tað føroyska og eitt havøki, ið er 5 ferðir størri

o GDP: (2011) US$ 9.89 mia. Per capita: US$ 38.921

o GDP: (2011) US$ 9.89 mia. Per capita: US$ 38.921

o Forseti: Emmanuel Macron

o Stjórnarleiðari í Ný Kaledonia: Philippe Germain

o Melanesar – ella kanakkar - hava egið mál og mentan, men franska málið verður brúkt í flestum almennum samskifti

o Ný Kaledonia brúkar bæði fronsku trikolorina og egið flagg. Tað hevur eisini elvt til stríð, og ein samgonga skrædnaði í 2011 av somu orsøk

Flag_of_FLNKS.svg.png
french-flag-1053711__340.png

MAGNI OG MACRON SKIFTU ORÐ UM SJÁLVSTØÐU Í FÓLKATINGINUM

Grein frá 29. august 2018

Tá Emmanuel Macron vitjaði í fólkatinginum í gjár, var Magni Arge, fólkatingsmaður, millum teirra, sum hittu franska forsetan. Teir skiftu m.a. orð um fólkaatkvøðu hjá Ný Kaladonia um sjálvstøðu.

Floksformenn og tingbólkaleiðarar vóru bodnir til móttøku í samtalurúminum á Christiansborg, greiðir Magni Arge frá. Har fingu fólkatingspolitikararnir høvi til at heilsa upp á franska forsetan og fylgi, sum taldi eitt nú ráðharrar fyri fíggjarmálum, evropamálum og mentanarmálum.

Harumframt fingu politikararnir høvi til at heilsa upp á fleiri franskar parlamentarikarar, sum vóru við í fylginum.
Pia Kjærsgaard, formaður í fólkatinginum, beyð Macron og fylgi vælkomnum, og síðan helt franski forsetin eina stutta røðu.

Hann talaði fyri at fremja samstarv í Evropa og vísti til týdningin, búskaparligt samstarv hevur, og týðandi uppgávuna at halda fast um demokratiska siðvenju og mentanarligt samstarv. Macron legði eisini dent á at fremja hernaðarligt samstarv í Evropa, tí hann heldur tað vera umráðandi, at Evropa megnar at verja seg sjálvt.

- Sjálvur fekk eg høvi at skifta orð við hann um sjálvsavgerðarrætt, og hvørja støðu Frakland hevur til fólkaatkvøðuna um sjálvstøðu, sum verður í Ný Kaledonia 4. november. Hann segði, at Frakland hevði tilvitað valt at halda seg aftur í kjakinum upp undir fólkatkvøðuna, tí hann heldur fremstu uppgávuna vera at tryggja frið í Ný Kaledonia, sigur Magni Arge.

Oyggjarnar, sum liggja eystan fyri Avstralia, hava í mong ár verið undir fronskum ræði, og har var nakað av ófriði síðst í áttatiárunum. Ein partur av íbúgvunum er upprunafólk, og onnur eru tilflytarar ellar ættarfólk frá teimum. Ný Kaledonia er millum tey økini, sum í 1946 fingu fullan rætt til sjálvi at gera av síni viðurskifti, og hvørs viðurskifti eru undir ST-eftirliti.

- Macron gjørdi greitt, at Frakland framhaldandi vil hava góð viðurskifti við Ný Kaledonia, og at Frakland fer at stuðla landinum, um tað gongur egnar leiðir. Hann ivaðist tó í, um fólkið fór at taka sjálvstøðu. Eg fekk eisini høvi at skifta orð við aðrar politikarar, og summir teirra høvdu bæði áhuga og vóru væl vitandi um viðurskifti um okkara leiðir, sigur Magni Arge.

Í Fraklandi eru tey óttafull um framtíðina hjá fronsku fiskivinnuni, tí so stórur partur av fiskinum verður veiddur í bretskum sjógvi. Hetta rakar Frakland hart, segði ein ráðharri, sum helt, at samráðingarnar við bretar í løtuni eru komnar til ta løtuna, har báðir partar stara beint í eyguni á hvør øðrum og bíða, til tann fyrsti blunkar.

- Tá summi rópa Macron fyri eina politiska superstjørnu, so skiji eg tað væl. Hann dugir sera væl at føra seg fram, talar flótandi og skipað uttan handrit og megnar at engagera fólk upp á ein intelligentan máta. Kanska minnir hann eitt sindur um Clinton í so máta, men stílurin er kortini eitt sindur stirvnari enn tann amerikanski hjá Clinton og Obama, sigur Magni Arge.

40266595_2122224378027078_7916583337458663424_n.jpg

Gallup: Hugurin til sjálvstøðu veksur

Átta av tíggju vilja sjálvi gera av ríkisrættarliga støðu og reka egnan uttanríkispolitikk

Undirtøkan fyri at skipa Føroyar sum sjálvstøðuga tjóð veksur.  Seks av hvørji tíggju - ella 58 prosent -  halda, at føroyingar skulu miða eftir at gerast sjálvstøðug tjóð. Tað vísir kanning, sum Gallup gjørdi í juli. Tað eru seks prosent fleiri enn í kanning í fjør, tá Gallup setti líknandi spurning.

Undirtøkan er størst í Sandoynni og Suðurstreymi og minst í Suðuroy, sum eisini er einasta oyggj, har greiður meiriluti er ímóti at skipa Føroyar sum sjálvstøðuga tjóð.

Heili 80 prosent av veljarunum halda, at føroyingar skulu staðfesta rættin til sjálvir at gera av, hvør okkara ríkisrættarliga støða skal vera, so tann parturin av stjórnarskipanaruppskotinum hevur stóra undirtøku millum manna. Seks prosent vistu ikki, meðan 14 prosent vóru ímóti.

Undirtøkan er størst millum veljarar hjá Tjóðveldi og Javnaðarflokinum og minst millum sambandsfólk og fólkafloksfólk. Men spennið liggur millum 63 prosent av sambandsfólki, sum taka undir við at staðfesta sjálvsavgerðarrættin, og 99 prosent millum veljarar hjá Tjóðveldi.

Stór undirtøka er eisini fyri, at Føroyar reka sín egna uttanrikispolitikk og gera egnar avtalur við onnur lond og altjóða felagsskapir. 82 prosent ella átta av tíggju taka undir við tí, og einans 12 prosent eru ímóti, meðan 6 prosent siga seg ikki vita.

Mynstrið er tað sama við uttarníkispolitikkinum sum við sjálvsavgerðarrættinum. Tveir triðingar av sambandsveljarunum taka undir við hesum, meðan veljarar hjá Tjóðveldi og Framsókn nærum allir sum ein taka undir.

Líkt kundi verið til, at politiska skipanin undirmetir áhugan hjá føroyingum fyri einari stjórnarskipan, tí kanningin vísir eisini, at áhugin fyri at fáa í lag egna stjórnarskipan er oman fyri meðal. Á einum stiga frá 1 til 5, har 0  hevur lítlan týdning, og fimm hevur alstóran týdning, lendi meðalið á 3,3.

Spjaðingin í undirtøku er stór millum veljarar hjá ymsum flokkum. Veljarar hjá Tjóðveldi, Framsókn og Sjálvstýri meta málið hava sera stóran týdning, millum veljarar hjá Javnaðarflokkinum er týdningurin nakað minni, meðan undirtøkan er lægst millum veljarar hjá Sambandsflokinum og Fólkaflokkinum og Miðflokkinum.

Gallup gjørdi kanningina í juli fyri Tjóðveldi á fólkatingi.

download.jpg
download (1).jpg
download (2).jpg
download (3).jpg
download (4).jpg
download (5).jpg
download (6).jpg
download (7).jpg

ONGIN VIL BLANDA SEG Í INNANHÝSIS VIÐURSKIFTIR

Orsøkin til at ES og altjóða samfelagið venda blinda eygað til stríðið millum sponsku stjórnina og katalansku stjórnina, er tí stríðið verður sæð sum innanhýsis viðurskifti í Spania. Um sjálvsavgerðarrætturin hjá Katalonia var viðurkendur av altjóða samfelagnum, hevði støðan verið ein onnur.

Magni Arge fekk viðmerking og spurning um støðuna í Katalonia og ófólkaræðiliga framferðarháttin hjá sponsku stjórnini at seta fólk í fongsul uttan at verða sett fyri dómara. Magni Arge kom við áheitan um, at donsku politikarnir og annars politikarar í restina av Europa og ES veita eina hjálpandi hond fyri at tryggja fólkaræði.

Sí filmsbrot her: https://www.facebook.com/argemagni/videos/2062764873973029/

TÝSKUR DÓMSTÓLUR FRÍKENNIR PUIGDEMONT FYRI ÁKÆRUR UM UPPREISTUR

Katalanskir fjølmiðlar skriva, at spanski staturin má sleppa øllum álvarsomum ákærum um uppreistur, tí hægri rættur í Slesvig Holstein hevur staðfest, at har var ongin uppreistur í Katalonia.

Danskir miðlar skriva, at at týska rættarskipanin hevur staðfest, at katalanski oddvitin kann handast Spania til rættarsøkn.

Báðir partar hava grein í sínum máli, men vinklingin sigur nokk so nógv um sjónarhornið hjá teimum, sum bera tíðindini.

Tá KVF bar fram donsku vinklingina fyrr í dag, sum vanliga er litað av mótstøðu móti katalansku loysingarrørsluni, loyvi eg mær niðanfyri at nuansera frásøgnina, so tað eisini er pláss fyri sjónarmiðjum hjá teimum, sum føra sakina fyri katalanska oddvitan.

Hægri rættur í Slesvig Holstein staðfesti úrskurðin í lægri rætti um, at Carles Puigdemont ikki kann handast Spania til rættarsøkn fyri álvarsomu ákærurnar um uppreistur, sum kunnu geva upp til 35 ára langa fongsulsrevsing, tí talan var ongantíð um harðskap sambært dómarunum.

Hinvegin metir rætturin, at hann møguliga kann rættarsøkjast fyri at lata stjórnina brúka almennar skattakrónur til at fyriskipa einari ólógligari fókaatkvøðu. Tann ákæran er munandi veikari og somuleiðis eisini revsingin.

Rætturin ger kortini greitt, at almenni ákærin í Slesvig Holtein skal taka støðu til, um Puigdemont skal úleverast eftir hesum leistinum. Tað krevur at sponsku ákærumyndugleikarnir taka stig og grunda sína áheitan fyri ákæranum.

Tað kann vísa seg at gerast tvieggjað svørð, tí sleppa teir kravinum um at rættarsøkja Puigdemont fyri uppreistur, skulu teir eisini forklára, hví teir ikki sleppa hesum álvarsomu ákærum móti øðrum katalanskum politikarum, sum sita í fongsli í dag.

Men gera teir kortini tað, so krevur týski staturin trygd fyri, at Puigdemont einans verður rættarsøktur fyri málið um at brúka skattakrónur til fólkaatkvøðuna.

Tað er lítil ivi um, at verjin hjá Carels Puigdemont kærir úrskurðin hjá rættinum í Slesvik Holstein fyri hægri rætti í Týsklandi. Og sum eg havi skilt, kann hann kæra fyri tveimum innstansum.

Ger hann tað, so hevur Puigdemont frítt at fara í Týsklandi, til rætturin aftur hevur talað, sigur dómstólurin í Slesvík Holstein.

Men hetta merkir ivaleyst, at tað gongur rúm tíð, áðrenn hann kemur til Føroya á vitjan, tí hann skal halda seg innanfyri týska markið, meðan rætturin situr.

Teir sum føra sakina fyri Carles Puigdemont sendu hetta tíðindaskrivið út í dag:

"In the name of Carles Puigdemont, we, his German defence team, provide the following statement:

The Higher Regional Court Schleswig has rejected the request for the extradition of Carles Puigdemont on the charge of “rebellion”. Therefore, as the Court has explicitly determined, he cannot be prosecuted in Spain for the offence of “rebellion”.

However, against his extradition on charges relating to the costs of the independence referendum, the Court has no legal objections.

The arrest warrant, quite rightly, remains suspended, as Mr. Puigdemont has at all times complied with the Court’s bail conditions and will continue to do so.

Carles Puigdemont is only being sought for criminal prosecution by the Spanish authorities because he enabled a democratic referendum to take place as instructed by his voters. We are convinced that Germany should not play any part in the criminalisation of democratic acts of this kind, and that it should stay out of the highly charged domestic disputes of other states. For these reasons, we will be immediately reviewing the next steps in the procedure."

Hamburg/Berlin/Munich, den 12 July 2018

Attorney Prof. Dr. (h.c.) Wolfgang Schomburg
Attorney Sören Schomburg
Attorney Prof. Dr. Christoph Knauer

 

Les meira her:

https://english.vilaweb.cat/noticies/german-judiciary-rejects-rebellion-charge-brought-by-spain-against-catalan-president/

Hitti Puigdemont í Berlin

Hitti Puigdemont í Berlin

Hósdagin var hann í Berlin, svaradi eg blaðmanninum á Christiansborg, tá hann spurdi, um eg visti hvar Carles Puigdemont var.

Vit høvdu sett stevnu á matstovu og kaffihúsinum Grosz, sum liggur millum mondenu handlarnar á Kurfürstendamm klokkan fimm minuttir í tólv. Tveir mans, sum sótu mitt fyri á kafeini reistust, tá eg trein inn um gáttina, og annar teirra kom fram móti mær.

“President Puigdemont is expecting you by twelve,” váttaði hann og nikkaði yvir móti umstrídda katalanska oddvitanum, sum sat á kaffifundi við eitt kaféborð í einum króki. Undir liðinin á honum sat fremsti lívverji hansara, sum eg kendi frá vitjanini í Keypmannahavn á sinni.

Puigdemont líkist sær sjálvum, tá hann kemur yvir, breiðir armarnar út og býður mær hjartaliga vælkomnan við einum stórum smíli.

Fremsta málið er at fáa fólkini leys, sum sita í fongsli fyri sítt demokratiska virksemi, sigur Carles Puigdemont. Fyribils verður hann í Týsklandi til siðsti dómur er fallin í málinum um hann skal útflýggjast til rættarsókn í Spania.

Fremsta málið er at fáa fólkini leys, sum sita í fongsli fyri sítt demokratiska virksemi, sigur Carles Puigdemont. Fyribils verður hann í Týsklandi til siðsti dómur er fallin í málinum um hann skal útflýggjast til rættarsókn í Spania.

Hann er fattur og kurteisligur, men sjálvandi stendur nógv á einum vanligum familjumanni, sum hevur livað átta mánaðir í útlegd, og hvønn dag stríðist fyri katalansku søkini frá morgni til myrkurs.

“Beint nú er okkara fremsta mál at fáa fólkini latin leys, sum sita í fongsli fyri sítt demokratiska politiska virksemi við ella uttan dóm,” sigur hann avgjørdur.

“So vóni eg eisini tey, sum eru í útlegd, sleppa heimaftur,” heldur hann fram.

Sjálvur heldur hann til í týska landslutinum Slesvig-Holstein, tí har var hann handtikin fyri nøkrum mánaðum síðani, tí spanski statinurin bað um at fáa hann útflyggjaðan til rættarsókn.

Higartil hevur rætturin í Slesvig-Holstein tvær ferðir noktað at útflýggja hann fyri uppreistur, tí rætturin metti ikki hann hevði framt nakað lógarbrot í mun til týska lóg, sum minti um uppreistur.

Rætturin viðger nú triðju umbønina frá spanska statinum, sum byggir á ákærur um misnýtslu av almennum pengum.

Í Týsklandi rokna tey vid, at úrskurðurin kemur áðrenn summarfrítíðina. Fær spanski staturin viðhald verður Puigdemont útflýggjaður, men kann bara rættarsøkjast fyri munandi mildari brot enn spanskir myndugleikar upprunaliga ætlaðu.

 

Quim Torra og Carles Puigdemont í Berlin. Torra er virkandi forseti í Katalonia, men í flokkinum umrøða tey framvegis formannin Carles Puigdemont sum "the legitimate president".

Quim Torra og Carles Puigdemont í Berlin. Torra er virkandi forseti í Katalonia, men í flokkinum umrøða tey framvegis formannin Carles Puigdemont sum "the legitimate president".

Gongur rætturin Puigdemont á møti ferð hann aftur til Belgia, og kann tá við betri treysti enn nakrantíð, síðani hann fór í útlegd, leita sær undirtøku millum europeisk lond at krevja politisku fangarnar leysar úr fongslunum í Spania. Tí hvørki í Sveits, Belgia, Týsklandi og neyvan heldur í Skotlandi taka rættarskipaninar undir við ákærunum um uppreistur og terrorlíknandi virksemi.

Puigdemont fer at leggja nógv fyri at fáa ein dialog í lag við sponsku stjórnina, so partarnir kunnu fara undir eina tilgongd at tosa saman um eina virðiliga framtíð.

Nógv viðurskifti eru annars batnaði í seinastuni.

Rajoy er rikin frá í Madrid, undantaksstøðan í Katalonia er av, og ein av næstu monnum Puigdemont, Quim Torra, stýrir í Katalonia - tó undir skrøppum eftirliti úr Madrid.

Torra hevur sett Josip Alay at samskipa uttanríkispolitiska arbeidi hjá katalansku stjórnini. Tað er ikki av tilvild, tí hann er millum álitismennirnar hjá Puidgemont og skipaði eitt nú fyri fundinum í Danmark í januar mánaði. Hann skal ferðast millum formaliseraðu stjórnina í Barcelona og útlagnu floksleiðsluna í Bruxelles.

Hóast tað kom dátt við, tá Puigdemont var handtikin í Týsklandi bendir sumt á, at hetta hevur verið honum og katalanum til fyrimunar.

Tí týskir miðlar hava yvirhøvur víst honum og katalanum samhuga, og somuleiðis stórur partur av fólkinum. Stjórnin er tigandi, men rætturin í Slesvig Holstein lat seg ikki trýsta, tá spansak stj+ornin gav ilt av sr, tí teir ikki vildu útflýggja útlagna katalanska stjórnarleiðaran.

Og tað er júst undirtøka og trýst frá øðrum europeiskum londum og fólkum, ið skal til fyri at fáa sponsku stjórnina at lata politisku fangarnar leysar, so tað ber til at fara undir ein virðiligan dialog, sum kann tryggja eina gongda leið til frið og semju millum Spania og Katalonia frameftir.

Áðrenn Puigdemont helt leiðina fram til næsta fundin saman við lívverjunum, lat hann heilsa og takkaði fyri stuðulin úr Føroyum. Hann hevur játtað ikki at fara úr Týsklandi, meðan rætturin situr í Slesvig Holstein, men hann hevur frítt at fara í landinum. Í dag er hann gestarøðari til stórt tiltak í landslutinum Thuringen, boðin av oddvitanum Bodo Ramelow frá Die Linke.

Í Katalonia vóna tey at síggja hann skjótt aftur, og millum tey samhugaðu verður hann altíð nevndur ”our legitimate President”.

Sjálvur ynskti eg honum blíðan byr og vissaði hann um, at føroyingar yvirhøvur høvdu stóran samhuga við teimum, sum av órøttum sita í fongsli uttan dóm fyri sítt demokratiska virksemi.

Politiskur flokkur i Danmark viðurkennir treytaleysa rættin hjá Føroyum og Grønlandi at skipa seg sum sjálvlvstøðug lond

Politiskur flokkur i Danmark viðurkennir treytaleysa rættin hjá Føroyum og Grønlandi at skipa seg sum sjálvlvstøðug lond, og heldur at Danmark skal stuðla londunum í tilgondini.

Alternativið skrivar soleiðis í nýggjum stevnumiðum í Morgun:

13.1: ET LIGEVÆRDIGT RIGSFÆLLESSKAB
Vi vil være en del af et langt mere ligeværdigt rigsfællesskab, hvor de forskellige lande er formelt ligestillede. Men ønsker Grønland og Færøerne at forlade rigsfællesskabet
og blive uafhængige, skal vi bakke op om det og, hvis de ønsker det, yde støtte til at gennemføre overgangen og opbygningen af de nye statsstrukturer. Samtidig skal vi, hvis det efterspørges, bidrage til at sikre, at der ikke opstår ny stormagtsrivalisering i Arktis og Vestnorden, hvis Grønland og Færøerne bliver selvstændige stater. Sideløbende skal
vi som i resten af verden støtte op om en bæredygtig udvikling til gavn for Nordatlantens oprindelige folk og den unikke arktiske natur, og vi skal bidrage bedst muligt til at sikre ansvarlige og bæredygtige investeringer i Arktis. Så længe rigsfællesskabet eksisterer, bør det desuden være en markant udenrigspolitisk prioritet for Danmark at sikre Arktis som et lavspændingsområde.

13.2: UNDSKYLD FOR FORTIDENS SYNDER
Mange af de udfordringer, vi står over for globalt, for eksempel de mange konflikter og brud ad er i Mellemøsten og ekstrem økonomisk ulighed i verden generelt, har til dels deres ophav i europæisk kolonihistorie. Vi bør sammen med resten af de tidligere kolonimagter se vores koloniale arv i øjnene, give en officiel undskyldning og aktivt arbejde for at sikre stærke, ligeværdige fællesskaber med de tidligere kolonier. Som tidligere kolonimagt har Danmark et særligt ansvar for at sikre et ligeværdigt forhold mellem tidligere kolonier og os selv som tidligere kolonimagt. Danmark bør aktivt arbejde på at genoprette sit forhold til tidligere kolonier og overbringe en formel undskyldning til kolonierne, herunder eventuel kompensation. På den måde kan vi arbejde hen imod, at Danmarks historiske skyld ikke belaster nye, unge generationer.

Eg fekk orðið á Rasmus Nordqvist frá Alternativinum í dag. Hoyr samrøðuna her: https://www.facebook.com/argemagni/videos/2047136868869163/

EG ERI EIN EIÐISMAÐUR

Grein frá 26. apríl 2018

Stríðið fyri Merkinum var hart og drúgt, men varð vunnið. Nú áliggur okkum at vinna stríðið fyri sjálvsavgerðarrættinum og stjórnarskipanini, segði Magni Arge í flaggrøðu á Eiði í gjár.

Fagnaðurin fekk nærum ongan enda, tá John F. Kennedy í røðu síni í Berlin í 1963 segði tey víðagitnu orðini “Ich bin ein Berliner!”

Hesi orðini runnu mær til hugs, tá ein eiðismaður nú ein dagin ringdi og sigur við meg: “Tú skal halda flaggrøðuna norðuri á Eiði í ár, og vit góðtaka onga umbering yvirhøvur!”

Tá hevði eg ein ferðaseðil í hondini, tí fleiri starvsfelagar hjá mær fóru til Berlin í morgun at kunna seg við, hvat týskarar halda um Brexit, og hvørja ávirkan tað fær á Evropa, at granni okkara fyri sunnan, Stóra Bretland, tekur seg úr Evropeiska Samveldinum.

Men Berlin og Brexit mugu bíða hesaferð, tí eg fái neyvan nakrantíð aftur høvi at bera fram flaggrøðu norðuri á Eiði.

FLAGGIÐ SUM SAVNINGARMERKI
Flaggið er sterkasta felags súmbol, sum vit føroyingar savnast um. Tað veittrar á landi, á sjónum og prýðir loftborna føroyska flotan. Øll eiga vit lut í sama føroyska samleika, og øll kenna vit okkum aftur í Merkinum, tað veri seg til gerandis, høgtíðir, feigdardagar ella flaggdagar.

Stríðið fyri at vinna Merkinum viðurkenning á sjógvi og landi tók seg upp í 1919, tá tey fyrstu ferð flaggaðu við krossmerkinum á Regensen. Og frá tí degi helmaði føroyska flaggrørslan ikki í, fyrr enn flaggið veittraði um allar Føroyar.

Íhaldið og mótstøðan vóru stór millum teirra, sum vardu síni áhugamál best við donskum flaggi á stong, men tá fjøldin er stór og viljin sterkur, er altíð vón fyri framman, hóast brekkan er brøtt.

Tað ræður um at halda á, tí við treiskni rakar tú einaferð eitt momentum, sum ger tað møguligt at røkka á mál. Tað serliga momentið kom í hesum førinum í apríl 1940, tá Føroyar endaðu bretsku megin og Danmark týsku megin heimskríggið.

Bretska admiralitetið var um ein háls, tí føroysk skip flaggaðu við donskum flaggi, sum umboðaði fíggindan. Tí góvu teir boð um, at føroysk skip skuldu sigla undir føroyskum flaggi.

Í bretska uttanríkisráðnum var stjølurin ringur, tí har royndu teir at finna eina millumloysn saman við útlagnum donskum embætismonnum, sum av øllum alvi royndu at forða fyri, at føroyingar fingu viðurkent sítt “rebel-emblem”.

Men í admiralitetinum hugsaðu tey praktiskt og proportionalt. “Vit hava brúk fyri, at føroysk skip kunnu halda fram at sigla við fiski til Bretlands. Teirra flagg minnir um okkara egna marine rescue-flag, so vit gera bara skjótt av, tí her er kríggj og ikki pláss fyri at hugsa um allar smálutir,” var teirra niðurstøða.

Men gloymið ikki, at admiralitetið visti bara um flaggið, tí føroysk fiskiskip flaggaðu við tí í bretskum sjóøki hóast forboð frá donskum myndugleikum í Føroyum. Og tá boðini fóru um øll heimsins lond, at føroysk skip skuldu flagga við Merkinum, so vendist ikki aftur. Heldur ikki, tá Løkke royndi at gera ólavsøkudag til føroyskan flaggdag í Danmark.

SETA EIÐI Á STRATEGISKA HEIMSKORTIÐ
Bretska herleiðslan setti ikki bara føroyska flaggið á heimskortið. Bretar skrivaðu eisini Eiði inn í heimsins hernaðarsøgu, tá teir bygdu eina av fyrstu radarstøðunum í heiminum uppi á Eiðiskolli í 1942.

Fáur grunaði, hvussu stóran týdning tað hevði fyri krígsgongdina í Norðuratlantshavi, tá bretar bygdu radarstøðirnar í Føroyum, tí hetta var spildurnýggjur teknikkur tá.

Men av Eiðiskolli kundu teir nú halda eyga við bæði flogførum og skipum langt norður í hav og senda boð til herleiðsluna, so skjótt teir sóu nakran fígginda nærkast. Tað hevði m.a. við sær, at loftálopini í Føroyum at kalla hildu uppat, og bretar so líðandi fingu yvirtakið í stríðnum um Norðuratlantshav.

Tað sigst, at hvør einasti maður í bygdini arbeiddi fyri onglendingar eitt skifti, tá tilfar til trý hús skuldu berast úr bygdini og niðan á Eiðiskoll í góðum sum ringum veðri. Tilsamans fingu teir 70.000 krónur í løn, sum var sera stór upphædd tá.

Eiði fekk ikki minni strategiskan týdning undir kalda krígnum, tí Loran C bleiv álitið, tá kagast skuldi niður í sjógvin at halda eyga við sovjetiskum kavbátum. So tað er kanska ikki ov nógv sagt, at bæði Eiði og Berlin upp á hvør sín máta vóru snúningsdeplar í kalda krígnum.

Gamaní mistu bæði militerstrategiskan týdning, tá Berlin múrurin fall og satelittarnir fjølgaðust, og tað er ikki vist, at Eiði vinnur hasa støðuna aftur, hóast Putin ger sítt ítarsta fyri at blæsa lív aftur í kalda kríggið.

Men strategiski týdningurin fyri fiskarí á Norðhavinum er onki minkaður – tvørturímóti. Tí her hava menn bygt eina kyrrhavn á brimplássi, og nú hoyrist og sæst aftur virkið lív og framleiðsla á Norðis og Bátafisk.

Og á Eiði bagir áræðinum heldur onki. Hóast bara 700 fólk, so hava tit lagt nógv fyri og bygt bæði ítróttarhøll, barnagarð, eldrabýli, nýtt stadionøki og ein dagførdan skúla. Tað mesta er betalt kontant, og skattaprosentið er framhaldandi lágt, so tað er væl skilligt, at sjálvræðið er høgt í metum norðuri á Eiði!

STRATEGURIN Á EIÐI
Undangongufólk hava stóran týdning í hvørjari bygd, hvørjari oyggj og hvørjum landi. Og soleiðis er eisini her norðuri. Poul á Látrinum var ein, men í nýggjari tíð ber illa til at koma uttan um eiðislæknan Petur Reinert.

Hann var ikki bara undangongumaður norðuri á Eiði, men eisini í føroyskum politikki, og hann helmaði ongantíð í at tala tjóðskaparsøkina.

Petur stóð á odda í fiskivinnumálum, tá fiskimarkið varð flutt út á 200 fjórðingar. Tað var eitt risastórt umskifti tá, men er eisini uttan samanbering størsta strategiska framtak fyri Føroyar í nýggjari tíð. Tí áðrenn sjómarkið varð víðkað, vóru vit eitt lítið oyggjaland upp á 1.399 ferkilometrar, men aftaná taldust vit millum heimsins stóru fiskivinnutjóðir og Ocean Nations, tí vit fingu ræði á einum sjóøki upp á 275.000 ferkilometrar.

Sjálvandi var tað ein stór búskaparlig avbjóðing at umskipa lívsgrundarlagið hjá føroyingum frá fríum fiskaríi á heimsins høvum til eitt avmarkað fiskarí bæði úti og heima. Og takið at finna og laga til røttu javnvágina er tungt og krevur bæði dirvi, hegni, vilja og tol.

Men fara vit væl um okkara tilfeingi, so røkkur tað bæði til góðar inntøkur og vinnuliga menning kring landið og gevur eitt munagott íkast til felags húsarhaldið, sum skal rinda fyri skúlar, heilsutænastur, eldrarøkt og undirstøðukervið, sum eitt vælútborið vælferðarsamfelag krevur.

Og tað gongur framá í mongum lutum – um ikki øllum. Í fjør drógu vit upp úr sjónum um 700.000 tons av fiski og útfluttu meiri enn 80.000 tons av aldum laksi. Tað eru nærum 16 tons fyri hvørt mansabarn í Føroyum.

STJÓRNARSKIPAN OG SAVNINGARMEGI
At stór virðir verða skapt í Føroyum, sæst eisini aftur í øðrum búskapartølum. Vit rinda sjálvi meiri enn 90 prosent av útreiðslunum til egna vælferð, og blokkurin, sum einaferð var um 30 prosent, er tódnaður niður um 10 prosent av fíggjarlógini.

Bera vit okkum rætt at, so skapa vit nýggjar vinnur og inntøkur burtur úr tí strategiska fundamenti, vit standa á. Fara vit um turistarnar við skili, hava vit kanska tríggjar høvuðsvinnur um fá ár, sum allar tilsamans kasta nóg mikið av sær til at reka eitt framkomið føroyskt samfelag.

So líðandi hava vit eisini tikið yvir umsiting av fleiri málsøkjum, so parturin hjá dønum at umsita er munandi minkaður. Ja, so lítil er hann, at á ríkisumboðnum kannst tú skjótt telja starvsfólkini á einari hond.

Tá vit soleiðis sjálvi skipa fyri og gjalda fyri tað mesta, er púra natúrligt, at vit samtykkja okkara egnu stjórnarskipan, sum í grundini er ein kontrakt millum fólkið og tey, sum útinna valdið í Føroyum. Stjórnarskipanin eigur at gerast tann næsta sterka dimensiónin, sum bindur okkum øll saman sum tjóð og fólk, eins og flaggið ger tað í dag.

EVSTA VALD HJÁ FØROYA FÓLKI 
Ein hin mest týðandi tátturin í stjórnarskipanini er staðfestingin um, at Føroya fólk hevur hægsta og evsta vald í Føroyum, og at vit hava ein ómissandi sjálvsavgerðarrætt, so vit sjálv kunnu gera av, um Føroyar skulu fara upp í nýggj og bindandi samstørv ella taka okkum burtur úr sáttmálum, sum eru galdandi í dag.

Við hesum verja vit eisini okkara rætt til matrikkulin Føroyar og alt sjóøkið, sum hongur uppií, so ongin annar kann fara avstað við okkara lunnindum – heldur ikki gjøgnum bakdyrnar.

Vit kunnu vera meiri og minni ósamd um, hvussu nógv vit skulu samstarva við Danmark, men stórt sæð allir føroyingar eru samdir um, at evsta vald liggur hjá Føroya fólki. Tað váttar eisini ein kanning, sum Gallup gjørdi í mai í fjør. Tá svaraðu 90 prosent av teimum spurdu, at sjálvandi hava føroyingar evsta vald í Føroyum.'

Fyri fáum døgum spurdust tíðindini um, at danir ongantíð høvdu fráboðað føroyska sjálvsavgerðarrættin til ST, sum løgtingið samtykti í 2001. Summi halda, vit kunnu leggja sektina á, hvat danir halda, og lata stríðið um sjálvsavgerðarrættin liggja. Men soleiðis spælir klaverið ikki altíð í stóru verð. Mong dømi eru í heimssøguni um tey, sum hava mist, tí tey ikki megnaðu at staðfesta síni rættindir og verja seg móti ágangi.

Katalonia er feskasta dømið. Spania hevur ongantíð viðurkent rættin hjá katalanum at skipa seg sum annað enn eitt heimastýri og hevur síðan 2011 skert teirra ræðisrætt niður í nærum einki. Tað er hesum, katalanar hava stríðst ímóti farnu árini.

Síðan fólkaatkvøðuna í oktober hava katalanar verið fyri nógvum ágangi frá spanska statinum við tí úrsliti, at flestu oddvitarnir sita annaðhvørt í fongsli – uttan dóm – ella liva í útlegd, tí teirra politiska sannføring og teirra politiska starv ikki hóvar spanska statinum.

Og londini rundan um Spania tiga. Umberingin er júst sum í tríatiárunum, at hetta er eitt innlendis mál í Spania, tí Katalonia hevur ikki fingið sín sjálvsaavgerðarrætt staðfestan.

EG ERI EIN EIÐISMAÐUR
Sjálvandi vænta vit ikki, at gongdin verður soleiðis millum Føroyar og Danmark, tá vit vilja ganga hvør sína leið. Men skal eg hyggja aftur í søguna, er tað kanska bara naiv hugsan. Tí tað var júst tað, sum hendi í stríðnum um Merkið.

Var tað ikki fyri áhaldnið hjá teimum, sum stríddust fyri føroyska flagginum, og týdningin, sum føroyski flotin hevði fyri flutning av fiski til bretska marknaðin undir krígum, hildu vit ikki flaggdagin í dag 25. apríl. Og hóast vit hava hildið flaggdagin líka síðan 1940, so royndi danski forsætisráðharrin - við góðari hjálp frá samríkjamonnum í Føroyum - at gera ólavsøkudag til føroyskan flaggdag í Danmark fyri bara tveimum árum síðan.

Skal eg enda har, sum eg byrjaði, so má eg aftur til Berlin og Kennedy. Tí har snúði tað seg í grundini eisini um sjálvsavgerðarrætt og fólkaræði.

Vesturberlin var tá ímyndin av treiskum fólki, sum helt fram at liva sítt frælsa demokratiska lív, hóast býurin lá mitt inni í kommunistiska Eysturtýsklandi. Ágangurin var viðhvørt stórur, og einaferð máttu vestanlondini skipa eina loftbrúgv úr Vesturtýsklandi til Berlin við neyðsynjarvørum, tí allir vegir til Berlin vóru stongdir.

Hesar vóru umstøðurnar, tá John F. Kennedy vitjaði navnframa borgmeistaran, Willy Brandt, í Berlin og talaði fyri teirra rætti at skipa sína egnu framtíð sum frælst fólk. Og rómurin var øgiligur, tá hann í samhuga við fólkinum har segði, at fræls fólk í øllum heiminum kenna seg sum borgarar í Berlin og endaði taluna við orðunum “Ich bin ein Berliner!”

Soleiðis kann eg valla enda hesa røðuna norðuri á Eiði, men eg kann fortelja tykkum, at langomma mín, Marin Johansen, var úr Eldru Britustovu a Eiði og giftist við langabbanum Óla Smið á Argjum. Hon var í bestu árum, tá hon doyði av tuberklum í 1904, og tríggir synir hennara vuksu tí fyri ein part upp í Suðuroy. Ein teirra var abbi mín, sum bæði bleiv nevndur Bil Óli og Buss Óli. Hetta komst helst av, at hann átti næsta bilin, sum kom til landið, og setti á stovn fyrstu føroysku bussleiðina beint eftir kríggið og haraftrat importeraði fyrsta bilin úr Japan til Norðurlond í 1962.

Kanska er tað ikki nóg mikið til, at eg kann gera orðini hjá Kennedy í umskrivaðum formi til míni: “Eg eri ein eiðismaður!”, men nakað av rótini er runnin hiðani, og hugurin til einar sjálvstøðugar Føroyar er tann sami, sum hugurin hjá tykkum til sjálv at ráða fyri borgum norðuri á Eiði.

Takk fyri, at tit vildu lýða á.
Magni Arge, fólkatingsmaður

SØGAN UM BRÆVIÐ TIL ST VAR BLUFF

Løgmaður svaraði fyrispurningi á tingi í gjár um donsku fráboðanina til ST um føroyska sjálvsavgerðarrættin:

“Tað eydnaðist ikki at fáa donsku stjórnina at fráboða ST hendan sjálvsavgerðarrætt, soleiðis at Danmark mótvegis altjóða samfelagnum bant seg til at virða føroyska sjálvsavgerðarrættin. Danska stjórnin kundi kortini toyggja seg til at víðarisenda eina einvegis føroyska fráboðan uttan at geva sína egnu støðu til spurningin til kennar.”

Anders Samuelsen, uttanríkisráðharri, bar somu tíðindi fríggjadagin, tá hann skrivaði í svari upp á fyrispurning á fólkatingi:

"Det (er) den danske regerings vurdering, at den unilaterale erklæring, sum fremgår af Kongeriget Danmarks 5. rapport til Human Rights Committee, ikke forpligter den danske stat, ligesom regeringen ikke har taget stilling til, hvorvidt den kan tilslutte sig relevante dele."

Í 12 ár søgdu føroyskir politikarar, at Danmark boðaði ST-limalondunum frá føroyska sjálvsavgerðarrættinum. Staðfest er nú, at so var ikki. Mytan, teir skaptu, var bluff.

Fleiri danskir forsætisráðharrar hava sagt, at teir taka undir við føroyskum sjálvsavgerðarrætti – teir vilja bara ikki boða nøkrum øðrum enn føroyingum frá tí.

Summi halda, at okkum nýtist ikki at vita meiri enn tað. Men stóri munurin er, at við eini fráboðan hevur altjóða samfelagið fingið boð um, at evsta vald liggur hjá Føroya fólki í spurninginum um at skipa Føroyar sum sjálvstøðugt land. Í dag sigur Danmark, at evsta vald liggur í fólkatinginum.

Á listanum hjá ST við fráboðaðum sjálvsavgerðarætti eru eitt nú Falklandsoyggjarnar og Gibraltar.

https://kvf.fo/netvarp/uv/2018/03/13/sjlvgerarrttur

DANMARK SIGUR FÓLKARÆTTIN VERA ÓVIÐKOMANDI

Danski staturin metir seg ikki hava givið føroyingum nakað annað lyfti enn nakrar leysar útsagnir frá komandi og farandi forsætisráðharrum. Og skuldu Føroyar gjørt av at skipað seg sum fullveldi, skal fólkatingið viðgera og góðkenna ynskið úr Føroyum. Hetta sæst í svarinum hjá Anders Samuelsen, uttanríkisráðharra, um føroyskan sjálvsavgerðarrætt

Anders Samuelsen sigur í svarinum, at Danmark hevur ongantíð staðfest eksterna sjálvsavgerðarrættin hjá ST samsvarandi fólkarættinum, og danska stjórnin hevur heldur ikki nakrar ætlanir um at gera tað, tí hon metir fólkarættin vera óviðkomandi fyri viðurskiftini millum Føroyar og Danmark. Hetta skrivar uttanríkisráðharrin beinleiðis.

Sitandi stjórn vil eins og undanfarnar stjórnir einans geva føroyingum moralskt lyfti um, at hon fer at virða eitt ynski um føroyskt fullveldi, skuldu føroyingar ynskt tað. Anders Samuelsen sigur kortini onki um treytirnar, men staðfestir, at fólkatingið skal góðkenna tílíkt ynski.

"Færøsk selvstændighed vil i givet fald skulle gennemføres efter grundlovens §19," skrivar hann.

Hvussu danskir myndugleikar fara at tulka grein 19, skuldi støðan við føroyskum fullveldi íkomið, finst ongin vissa fyri, tí Danmark hevur ikki viðurkent føroyska rættin at skipa Føroyar sum fullveldi hjá altjóða samfelagnum.

Fráboðanin hjá danska statinum til sendistovur í sambandi við yvirtøkulógina og uttanríkispolitisku heimildarlógina í 2005 var ikki nøkur viðurkenning av eksterna sjálvsavgerðarrættinum. Tvørturímóti var hon ein statsrættarlig staðfesting.

"Circularnoten angår den forfatningsretlige ordning, hvorved færøske myndigheder under visse nærmere omstændigheder har adgang til at binde Kongeriget Danmark folkeretligt," skrivar Anders Samuelsen í svarinum.

At Danmark hóast hesa fráboðan tilskilar sær rætt til at leggja seg út í føroysk viðurskifti á altjóða pallinum, kom til sjóndar, tá Føroyar gjørdu avtalu við Ísland og Grønland um tættari samvinnu. Tá legði júst Anders Samuelsen seg ímillum og vildi hava avtaluna ógildaða.

Tann avgerðin og alt svarið hjá Anders Samuelsen um sjálvsavgerðarrættin vísa greitt, at Danmark leggur nógv fyri at tulka Føroyar í einum statsrættarligum høpi og ikki einum fólkarættarligum høpi. Hann skrivar beinleiðis:

"Det bemærkes, at danske myndigheder ikke vil stille sig i vejen, såfremt et flertal af den færøske befolkning ønsker selvstændighed. I denne sammenhæng - og som tidligere tilkendegivet i besvarelse af folketingsspørgsmål - er spørgsmål om selvbestemmelsesretten efter folkeretten ikke relevant."

Við svarinum frá Anders Samuelsen er staðfest, at Danmark framvegis situr við buktini og báðum endum í viðurskiftunum mótvegis Føroyum, eisini í eini møguligari fullveldissamráðing. Summir føroyskir politikarar hava áhaldandi sagt, at Danmark hevur viðurkent sjálvsavgerðarrættin og boðað ST frá hesum, men svarið hjá uttanríkiráðnum vísir, at hetta er skeivt. Vit eru í somu ójøvnu støðu, sum tá samráðingar fóru fram í 2000.

 

Magni Arge, fólkatingsmaður og formaður í Føroyanevndini

DANMARK ONGANTÍÐ BOÐAÐ ST FRÁ FØROYSKUM SJÁLVSAVGERÐARRÆTTI  

Danmark hevur ongantíð boðað ST frá eksterna føroyska sjálvsavgerðarrættinum, og einvísa føroyska fráboðanin um sjálvsavgerðarrættin í eini danskari frágreiðing til ST í 2007 bindur ikki Danmark til nakað, sigur danski uttanríkisráðharrin, Anders Samuelsen, í svari til Magna Arge, fólkatingsmann.

Magni Arge spurdi upprunaliga danska forsætisráðharran, Lars Løkke Rasmussen, um Danmark hevur boðað ST frá, at Føroyar hava sjálvsavgerðarrætt at gera av egna framtíð á øllum økjum, eisini at skipa seg sum fullveldi. Heldur óvæntað svaraði forsætisráðharrin ikki spurninginum og vísti til danska uttanríkisráðið.

Svarið frá danska uttanríkisráðnum er nú komið. Í tí verður sligið fast, at Danmark hevur ongantíð boðað ST frá, at føroyingar hava eksternan sjálvsavgerðarrætt at skipa Føroyar sum fullveldi, skuldi eini meiriluti av føroyingum gjørt hetta av.

Í donsku fráboðanini til Human Rights Committe hjá ST í 2007 var ein unilateral, t.e. einvís, føroysk fráboðan um, at føroyingar hava eksternan sjálvsavgerðarrætt sambært fólkarættinum. Hendan fráboðanin bindur ikki Danmark til at taka undir við føroyska sjónarmiðnum, slær danski uttanríkisráðharrin, Anders Samueslen, fast. Hann skrivar:

“For så vidt angår delspørgsmål c) er det den danske regerings vurdering, at den unilaterale erklæring, sum fremgår af Kongeriget Danmarks 5. rapport til Human Rights Committee, ikke forpligter den danske stat, ligesom regeringen ikke har taget stilling til, hvorvidt den kan tilslutte sig relevante dele af erklæringen.”

Við svarinum er uppáhaldið um, at Danmark hevur boðað ST frá eksterna sjálvsavgerðarrætti føroyinga ella tekur undir við føroysku sjónarmiðunum um sjálvsavgerðarrættin, afturvíst úr danska uttanríkisráðnum.

Magni Arge, fólkatingsmaður, sigur:

”Vit hava í meira enn 10 ár hoyrt, at Danmark hevur boðað ST frá sjálvsavgerðarrættinum. Nú hava vit fingið staðfest, at hetta er ikki so.”

Kann ávirka í hinum endanum

Rætturin at skipa seg sum sjálvstøðugt land merkir, at evsta vald liggur hjá fólkinum. Men tað merkir eisini, at okkara samráðingarstøða mótvegis bæði Danmark og øðrum londum styrknar munandi. 

Brot úr tíðindasending á Rás2 týsdagin 17. apríl um sjálvsavgerðarrættin, sum Danmark ongantíð hevur fráboðað altjóða samfelagnum: https://www.facebook.com/argemagni/videos/2021775631405287/